Muốn thu hút người tài , phải trọng dụng nhân tài có sẵn

                                                                  TS Vũ Minh Khương

"Trong tất cả các nỗ lực nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế, trọng dụng và thu hút tài năng là vấn đề cốt tử và cấp bách nhất. Một cơ quan sẽ không thể thực sự thu hút được tài năng chân chính nếu họ không trọng dụng được những tài năng đã có trong tay..." - Tiến sĩ Vũ Minh Khương, giảng sư trường Chính sách Quản lý "Lý Quang Diệu" (ĐH QG Singapore) trả lời phỏng vấn VNnet về những kinh nghiệm của các nước tiên tiến trong thu hút người tài vào bộ máy lãnh đạo.

Cảm nhận của anh khi tham dự hội nghị “Những thách thức về cải cách chính sách kinh tế ở Châu Á", vừa tổ chức ở Đại Học Stanford ?

Trọng tâm của hội nghị này là thảo luận về các thách thức mà Trung Quốc và Ấn độ đang và sẽ phải vượt qua để thúc đẩy công cuộc phát triển kinh tế của mỗi nước.Trung quốc, với tộc độ tăng trưởng GDP bình quân bình quân xấp xỉ 10% / năm trong vòng 15 năm qua, chuyển sang chú trọng nâng cao chất lượng và hiệu quả của tăng trưởng và từng bước chiếm lĩnh vị thế quốc tế cao trong những lĩnh vực có ảnh hưởng chiến lược cho toàn bộ công cuộc phát triển như giáo dục, công nghệ cao, và qui hoạch đô thị. Trong khi đó, Ấn độ đặc biệt trăn trở về tộc độ tăng trưởng tuy đă cao nhưng công nghệ thấp xa so với Trung quốc.

Bài toán lớn nhất hiện tại của Ấn độ vẫn là cải cách cơ chế và nâng cấp hạ tầng để thúc đẩy đầu tư trong nước và nước ngoài (hiện nay vẫn ở mức rất thấp so với Trung quốc). Chính phủ Ấn độ mới đưa ra mục tiêu đưa tốc độ tăng trưởng của nước này lên mức hai con số (nghĩa là 10% trở nên) sau hai ba năm nữa, trong khi dự kiến đạt mức tăng trưởng 8,4% vào năm 2006 này.

Qua tiếp xúc với các học giả và quan chức Trung quốc và Ấn độ, tôi thấy rất rõ “Nhân tố Phượng hoàng” (Nhân tố Phượng hoàng xuất phát từ truyền thuyết về phượng hoàng hiện ra từ đống tro tàn, chỉ sức mạnh vươn lên của một dân tộc, tổ chức, hay cá nhân, được nhân lên mạnh mẽ bội phần do vừa trải qua một tổn thất nặng nề) trong nhận thức và quyết tâm của họ. Ở hội nghị, tôi cũng phần nào thấy được “quyền lực mềm” (“soft power”) của Trung quốc.

Lãnh đạo Trung quốc tuy không thạo tiếng Anh và phải trình bày bằng tiếng Trung quốc nhưng những báo cáo của họ được hội nghị đánh giá rất cao nhờ sự nổi bật về tư duy thực tiễn, sự thấu hiểu khả năng và thách thức nội tại, sự nhận thức sâu sắc về xu thế và cục diện phát triển của thế giới, và thể hiện thiện chí hợp tác và cầu thị cao.

Theo anh, Chính phủ Việt Nam có thể vận dụng kinh nghiệm gì từ cách vượt qua thách thức của các nước trên để thúc đẩy phát triển kinh tế ?

Có 3 giải pháp quan trọng, đó là thành tâm lấy lại lòng tin của dân ; quyết liệt gia tăng "quyền lực mềm" của quốc gia; và nỗ lực đột phá trong nâng cao năng lực bộ máy quản lý Nhà nước.

Trong đó, lấy lại lòng tin của dân là nội dung hàng đầu vì một quốc gia không thể huy động hết tiềm năng của mình cho phát triển nếu ḷòng dân ly tán, một nền kinh tế không thể tăng trưởng với hiệu quả cao nều nỗ lực sáng tạo và tinh thần hợp tác bị thui chột do quảng đại nhân dân vào không c̣òn tin vào sự minh bạch và chân chính của thiết chế xă hội. Để lấy lại ḷòng tin của dân, chính phủ phải làm được hai điều sau: thứ nhất, phải nhanh chóng làm mất đi sức mạnh thần hiệu hiện nay của chữ “chạy” (chạy chức, chạy quyền, chạy tội, chạy điểm, chạy bằng cấp, chạy huân dự,…); Thứ hai, phải làm cho người dân tin là chính phủ thành tâm nghe dân, kể từ việc nhỏ nhất.

Gia tăng “quyền lực mềm” quốc gia thực chất là củng cố nền móng lâu dài của sự nghiệp phát triển nước ta. Trong hai thập kỷ đổi mới vừa qua, tuy thực lực kinh tế (tức là “quyền lực cứng”) của chúng ta có khá lên, nhưng “quyền lực mềm” (nền tảng đạo ly xă hội; tầm cao văn hóa; tinh thần dân tộc; tầm vóc và phẩm chất cống hiến của lănh đạo các cấp) sa sút nghiêm trọng.

Trong hàng loạt nỗ lực cấp bách cần có trong nội dung này, một bước đi quan trọng là việc tạo khung luật pháp cho các hội và tổ chức quần chúng với tôn chỉ cao thượng và sứ mệnh nhân bản trong nỗ lực phục hưng sức mạnh quốc gia được thành lập rộng răi và hoạt động thuận lợi.Nâng cao năng lực của bộ máy quản ly nhà nước là nội dung then chốt và chiến lược, có sức đột phá để tạo nên cục diện phát triển mới. Nội dung này đ̣i hỏi quyết sách táo bạo và đồng bộ trên cả ba mặt: phát triển nguồn nhân lực, gia cường tổ chức, và cải cách thể chế luật pháp.

Trong tất cả các nỗ lực này, trọng dụng và thu hút tài năng là vấn đề cốt tử và cấp bách nhất. Điều đáng lưu tâm là trọng dụng tài năng hiện có trong từng tổ chức phải là bước đi đầu tiên. Một cơ quan sẽ không thể thực sự thu hút được tài năng chân chính nếu họ không trọng dụng được những tài năng đă có trong tay.

Ở các nước tiên tiến, họ thường thu hút người tài vào các cơ quan Chính phủ bằng cách nào ?

Hàn quốc với ư chí chiến lược trở thành một quốc gia hàng đầu thế giới trong những thập kỷ tới cho rằng, xây dựng một chính phủ tầm vóc hàng đầu phải là bước đi trước, làm nền tảng cho nền kinh tế và xă hội vươn tới mục tiêu này. Chính phủ Hàn quốc đặc biệt chú trọng nỗ lực cải cải, trọng dụng và thu hút tài năng vào đội ngũ khoảng 1500 cán bộ trung cao (từ vụ trưởng trở lên), vì đây là cốt lơi của cả hệ thống công chức.

Trong tuyển dụng và đánh giá cán bộ, chính phủ Hàn quốc đã đưa ra nhiều biện pháp đặc sắc để thú hút và trọng dụng người tài, trong đó có “Tìm cán bộ giỏi từ mọi nguồn”, “Đánh giá định lượng”, và “Tuyển chọn công khai”.Trong biện pháp “Tìm cán bộ giỏi từ mọi nguồn”, chính phủ Hàn quốc xây dựng hệ thống dữ liệu về nguồn cán bộ, trong đó các ứng viên từ ứng cử từ khu vực tư nhân chiếm trên 50%. Mọi người dân trong nước cũng như kiều bào ở nước ngoài có thể ứng cử để tham gia vào hồ sơ dữ liệu này (http://www.csc.go.kr/eng/csr/data/HRDBPS_english.doc) và chức vụ ứng cử có thể tới vị trí Bộ trưởng.

Đặc biệt, văn pḥòng tổng thống Hàn quốc Roh Moo-hyun lập một trang web với tên là “Samgochoryo” (“Tam cố thảo lư”, dựa theo tích Lưu Bị ba lần đến cầu Khổng Minh ra giúp trong truyện Tam Quốc) để tiếp nhận tiến cử người tài của toàn xă hội vào các vị trí cao trong chính phủ.

Trong biện pháp “Đánh giá định lượng”, chính phủ Hàn quốc tiếp tục truyền thống từ thời Chính quyền Park Chung Hy, theo đó chất lượng hoạt động của các cơ quan và các dự án được đánh giá rất khoa học và nghiêm ngặt. Trong thời kỳ 1962-1982, Chính phủ Hàn quốc lập Hội đồng các Giáo sư Đánh giá, gồm hơn 100 vị giáo sư có uy tín để định kỳ đánh giá kết quả hoạt động của các bộ ngành và dự án lớn.

Những năm gần đây, chính phủ Hàn quốc c̣ông nghệ áp dụng các phương pháp hiện đại thông dụng trên thế giới về quản lư định lượng theo kết quả; đặc biệt họ cũng chú trọng thăm ḍò sự thỏa măn của nhân dân về chất lượng hoạt động của các bộ ngành. Các cán bộ trung cao cấp cũng chịu sự đánh giá định lượng theo đinh kỳ để biết rơ điểm mạnh yếu của ḿình trong đáp ứng yêu cầu công tác.

Trong biện pháp “Tuyển chọn công khai”, chính phủ Hàn quốc yêu cầu các cơ quan chính phủ thông báo rộng răi trên trang web của ḿnh và thông tin đại chúng nhu cầu tuyển dụng và mở rộng cửa đón nhận ứng viên từ mọi nguồn. Một điều khác rất đáng lưu tâm là Trung quốc đang hợp tác chặt chẽ với Hàn quốc và Nhật bản để học hỏi và trao đổi kinh nghiệm trong công tác quản ly cán bộ. Họ liên minh với nhau theo hiệp ước được ba bên kí kết với tên là “Sáng kiến Mạng lưới Quản ly Nhân sự Bắc Á” (Northeast Asia Personnel Administration Network). Chúng ta nên tự hỏi tại sao chúng ta không liên kết chặt chẽ với ba nước này và Singapore để đi song hành và không ngừng học hỏi kinh nghiệm rất quí của họ về công tác tổ chức cán bộ.

Chúng ta nên vận dụng phương pháp đánh giá định lượng vào kết quả công tác của các Bộ ngành, địa phương như thế nào ?

Quốc hội vừa qua đã có thảo luận đến phương pháp “bỏ phiếu tín nhiệm”. Theo tôi, phương pháp này là một bước tiến nhưng nó chưa thực sự hiệu quả vì nó thiếu tính kiểm định và hướng dẫn.

Để áp dụng vào Việt Nam, theo tôi nên có đánh giá định lượng theo từng quí hoặc nửa năm cho các Bộ Ngành và 64 UBND cấp tỉnh/thành phố. Chúng ta cũng cần có hệ thống đánh giá định lượng kết quả công tác của cán bộ trung cao cấp (từ vụ trưởng trở lên ở cấp bộ và giám đốc sở trở lên ở cấp tỉnh/thành phố) theo định kỳ sáu tháng hay một năm.

Chẳng hạn, với các bộ ngành, chúng ta có thể đánh giá theo bảy tiêu chí: 1- Tầm nh́ìn chiến lược và quyết tâm cải cách. 2- Năng lực thực hiện nhiệm vụ. 3- Trọng dụng và thu hút tài năng. 4- Kiểm soát tham nhũng. 5- Gần gũi và lắng nghe dân. 6-Phối thuộc với các ngành liên quan và các địa phương. 7- Đánh giá tổng quát về kết quả công tác. Mỗi tiêu chí được cho điểm như sau: 1= rất yếu; 2= yếu; 3= trung bình; 4= khá; 5= xuất sắc.

Những người tham gia đánh giá chất lượng công tác của các bộ ngành trung ương bao gồm các đại biểu quốc hội chuyên trách theo dõi lãnh vực hoạt động của bộ liên quan, đại diện các giáo sư có uy tín, đại diện các cán bộ lão thành có kinh nghiệm, đại diện lãnh đạo 64 tỉnh thành phố, và đại diện các hiệp hội (tổng cộng nên có khoảng 150 - 300 người).

Với sự trợ giúp của CNTT, việc đánh giá và tổng hơp kết quả rất đơn giản thuận tiện. Khi người đánh giá đánh kết quả đánh giá của mình vào máy tính, kết quả tổng hợp sẽ có thể được cho hiện ngay lên trên máy tính của các cấp lãnh đạo, trang web của chính phủ, và trên màn hình phẳng khổ lớn đặt tại các nơi công cộng để nhân dân theo dõi giám sát. Kết quả sẽ được biểu thị sinh động bằng đồ thị có màu sắc để người xem thấy ngay mỗi bộ đang ở tình trạng nào và tiến bộ hay thụt lùi so với kỳ trước trên mỗi tiêu chỉ. Thực hiện tốt việc đánh giá theo định lượng này, người lănh đạo giỏi sẽ thấy phấn khích và hiểu rõ những điểm yếu trong bộ ngành của mình cần khắc phục; người lãnh đạo không đảm đương được trách nhiệm sẽ tự giác muốn từ chức; và người yếu kém sẽ mất đi nhuệ khí chạy chọt chức quyền.

Tôi hy vọng sẽ có dịp trình bày chi tiết hơn về các dự án đánh giá định lượng trong một dịp khác.

Những giải pháp cấp bách để thúc đẩy phát triển ở Việt Nam mà anh muốn đề xuất với Chính phủ ?

Thứ nhất, chúng ta nên thử nghiệm cho phép một địa phương, dù là đảo Phú quốc, hay một tỉnh nghèo ở miền trung, hay một thành phố nhiều tiềm năng như Hải phòng, được áp dụng cơ chế quản lý hiện đại dựa trên kinh nghiệm thành công của quốc tế, đặc biệt là của Singapore, Hồng công, và một số khu kinh tế đặc biệt của Trung quốc.

Lãnh đạo địa phương này sẽ được tuyển chọn theo những tiêu chí cao nhất về tầm nhìn, khả năng lãnh đạo, tài năng, và ḷòng tâm huyết với sự nghiệp phát triển. Đây sẽ là nơi, người tài năng và ngay thẳng được đặc biệt trọng dụng; là nơi các cán bộ quản lý và các cơ quan công quyền tự giác chịu sự giám sát chặt chẽ của người dân; là nơi khai thác tối đa khả năng tiềm tàng của tuổi trẻ và khơi dậy hoài bão dân tộc của mọi thế hệ, và đây cũng là nơi cộng động quốc tế thấy cảm phục tinh thần, tài năng, và phẩm chất của người Việt Nam.

Thứ hai, chúng ta nên xúc tiến nghiên cứu và triển khai phương pháp đánh giá theo định lượng như tôi đă giới thiệu khái quát ở trên cho các Bộ Ngành, UBND các tỉnh thành phố, và các cán bộ trung cao cấp.

Thứ ba, chúng ta cần mời ngay các công ty tư vấn quốc tế hàng đầu vào giúp phân tích hiện trạng và xây dựng chiến lược phát triển cho một số ngành quan trọng, đặc biệt là Du lịch, Hàng không, Dầu khí, Đóng tầu, và CNTT. Chúng ta cần có tầm nhìn và trí tuệ đẳng cấp hàng đầu quốc tế trong nỗ lực đầu tư hỗ trợ cho sự phát triển của các ngành này.

Nhân đây, tôi cung muốn đề cập đến một số dự án mà Chính phủ Trung quốc đă mời McKinsey, công ty tư vần hàng đầu thế giới hợp tác. Thứ nhất, đó là dự án tư vấn giúp Trung quốc có thể tránh được một cuộc khủng hoảng tài chính trong tương lại dựa trên kinh nghiệm của McKinsey với Hàn quốc. Thứ hai là dự án giúp Trung quốc phát triển ngành công nghiệp CNTT để vươn lên vị thế hàng đầu thế giới. Thứ ba là dự án xây dựng phố Nam Kinh (Thượng hải) trở thành đường phố du lịch-mua sắm sầm uất và nổi tiếng nhất thế giới.

Trong dự án này, McKinsey đă giúp chính quyền thành phố Thượng hải phối hợp được trí tuệ và tâm huyết của người dân Thượng hải và kinh nghiệm toàn cầu để hình thành nên một dự án lớn với tổng đầu tư dự kiến khoảng 24 tỷ USD thực hiện trong vòng 10 năm và thu hút được sự tham gia của nhiều nhà đầu tư và bán lẻ hàng đầu thế giới.